ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਤਾ ਦੀ ਬਜਾਏ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਲੋੜ

(ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੇ ਨਾਲ ਧਰਮ ਦੀ ਮੰਨਣ ਦੀ ਜਰੂਰਤ)

ਲੇਖਕ:ਡਾ ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਕੋਚ

ਧਰਮ,ਜਾਤ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਦੰਗੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਕਲੰਕ ਹਨ।ਜਿਥੇ ਚਿੰਤਾਂ ਦਾ ਕਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਉਥੇ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੇ ਹਨ।ਅਜਿਹੇ ਦੰਗਿਆ ਕਾਰਣ ਜਾਨੀ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦੁਜੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਨਾਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਵੀ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾਂ।ਇਹ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਮਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ, ਬੋਧੀ, ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕ ਛੁੱਟਪੁੱਟ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਅਮਨ ਸ਼ਾਤੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸਾਝ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲਮਿਲਾਪ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਇਹ ਅਸੀਂ ਭਲੀਭਾਂਤ ਜਾਣਦੇ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਥਾਨ ਨਹੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਧਰਮ,ਜਾਤ ਜਾਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੋ ਰਹੇ ਦੰਗੇ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਕਾਰਣ ਬਣ ਜਾਦੇ।ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਰਬ-ਉਚ ਮੰਨਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜੋ ਧਾਰਮਿਕ ਤੋਰ ਤੇ ਕੱਟੜ ਹਨ।ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੋਕ ਇਸ ਧਾਰਮਿਕ ਕਟੜਤਾ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੁਕਦੇ ਅਤੇ ਵੋਟਾਂ ਖਾਤਰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ਼ ਧਰਮ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਨ ਲੱਗਦੇ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ,ਜਾਤੀ ਅਧਾਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਗਰੁੱਪ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ,ਮੁਸਲਮਾਨ,ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾਂ ਨੂ ਬਿਲਕੁਲ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਤੀ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਹੀ ਇਕ ਸੂਤਰਧਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾਂ।ਪਰ ਸਭ ਧਰਮ ਦੇ ਸਾਰੋਕਾਰਾਂ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਰਬਉੱਚ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਤੋ ਹੀ ਹਿੰਸਾ ਉਪਜਦੀ ਹੈ।ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਪੇਰੋਕਾਰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਕਿਸੇ ਅਨਿਆ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਉਹੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ ਜਾਂ ਬੀਮਾਰੀ ਨਾਲ ਮਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀ ਰੱਖਦੇ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਦੋਂ ਅਸੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾ ਜਾ ਸੋਚ ਦਾ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਧਰਮ ਹੈ, ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਉਹਨਾਂ ਦੇ “ਅੰਤਮ ਮਾਰਗਾਂ” ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ “ਅਹਿੰਸਾ” ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵਤ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।ਹਿੰਦੂ ਪਵਿੱਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਾਰੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ।

ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਰਾਨ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਾਰੇ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ; “ਪਰਮ ਦਇਆਵਾਨ ਦੇ ਸੇਵਕ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਤੁਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਗਿਆਨੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਠੋਰਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ” ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਨੂੰ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ (ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੋਰੀ, ਲੁੱਟ, ਧੋਖਾ, ਆਦਿ), ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ (ਆਪਣੇ ਕੇਸ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੱਜਾਂ) ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਪਾਪ ਨਾਲ ਖਾ ਸਕੋ। ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀ ਫਰਜ਼ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।”ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਵੇ, ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਵੇ, ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੋਵੇ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ,ਸ਼ਾਤੀ ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਤੇ ਖੜੀ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਖਿਲਾਫ ਕੁਝ ਬੋਲਣਾ ਜਾਂ ਨਿੰਦਾਕਰਨਾ ਤਾਂ ਦੂਰ ਦੀ ਗੱਲ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਤਾਂ ਦੁਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਹਿੱਤ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿੰਸਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।ਜਿਸਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਪਹਿਚਾਣ ਦਾ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਾ, ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਣਾਅ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਧਾਰਮਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦੁਆਰਾ ਭੜਕਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ, ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ, ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਪੰਡਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਬਦਲਣ ਅਤੇ ਮੌਤ ਵਿਚਕਾਰ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਰਨਾ ਚੁਣਿਆ।

ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ 1947 ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਸਥਾਪਨ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨ-ਮਾਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ  ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਟਕਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦਾਂ ਹੈ।ਵਿਦਵਾਨ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਵਰਗੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ‘ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁ

ਣ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ।
ਆਧੁਨਿਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ: ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਤਲੇਆਮ, ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਗਊ ਹੱਤਿਆ ਜਾਂ ਬੀਫ ਵਪਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਗੈਰ-ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਰੁੱਧ “ਗਊ ਰਾਖੀ” ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।ਕਈ ਵਾਰ ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਗਾਜ਼ਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਖਾਸ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਈਸਾਈ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੇ ਵੀ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾਂ ਦੀ ਭੰਨਤੋੜ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ: ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ, ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਧਾਰਮਿਕ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਧਾਰਮਿਕ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਾਭ ਲਈ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮਸਲੇ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਯਤਨ: ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਸਹਿ-ਹੋਂਦ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਅੰਤਰ-ਧਰਮ ਸੰਵਾਦ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਮੂਲ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਜਿਆਦਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਅਤੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।ਪਰ ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੀ ਨਹੀ ਮੰਨਦੇ ਉਹ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜਾਕੇ ਧਰਮ ਤੋਂ ਮੰਗਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਜਰੀਆ ਸਮਝਦੇ।ਜੇਕਰ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੀ ਕੱਟੜਤਾ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ  ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਲੱਗ ਜਾਈਏ ਤਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਦੰਗੇ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ।ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿੰਸਾ ਡੂੰਘੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ।

ਇੱਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੂਜੇ ਧਰਮ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜਾਈ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ ਕਾਰਣ ਦੋਹਾਂ ਧਰਮ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵਖਰੇਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਜਾਨ ਵੀ ਲੇ ਸਕਦਾ ਉਸ ਦੇ ਵਪਾਰ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਬਾਰ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰੋਜਾਨਾ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਉਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇੱਜਤ ਨਾਲ ਵੀ ਖੇਡ ਸਕਦੇ।ਇਸ ਸਬ ਵਰਤਾਰਾ ਕੋਈ ਕਹਿਣ ਜਾਂ ਸੁਣਨ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਸਮੇ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1984 ਸਿੱਖ ਦੰਗਿਆਂ ਸਮੇਂ,ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਦੰਗਿਆਂ ਸਮੇ ਅਤੇ ਹੁੁਣ ਵੀ ਸਮੇ ਸਮੇ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿੰਸਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ।

ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਦੰਗਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ,ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਲ੍ਹਾ-ਸਫ਼ਾਈ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੱਲ ਘੱਟ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਿੱਚ, ਧਰਮ ਦੇ ਦੁਬਿਧਾਜਨਕ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇਕੱਠੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।

ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਂਣਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਸਤੰਸ਼ੁਟੀ ਅਤੇ  ਸ਼ਾਤੀ ਦਿੰਦਾਂ ਇਹ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਉਸ ਧਰਮ ਸਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਦੋ-ਧਾਰੀ ਤਲਵਾਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਧਾਰ ‘ਤੇ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਲੋਕ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ, ਸੱਟ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁਖੀ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਝੂਠ ਬੋਲਣ, ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਵਰਗੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮੇਰੀ ਰਾਏ ਵਿੱਚ ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਦੀ ਅੰਤਮ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਭਰਾ ਭਲਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਇਸ ਮਾਹੌਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਭਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਡੀ ਸਮਝ ਅੰਤਰ ਹੈ, ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇੱਕੋ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੀ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲੋਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਟਕਰਾਅ ਹੱਲ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਦਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇਗੀ।
ਲੇਖਕ
ਡਾ ਸੰਦੀਪ ਘੰਡ ਲਾਈਫ ਕੋਚ
ਮਾਨਸਾ-ਮੌਟਰੀਅਲ-ਕਨੇਡਾ
514-462-3370
9815139576